Mất ngủ: nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và phòng ngừa

        Giấc ngủ có vai trò tái tạo các tế bào của cơ thể, thanh lọc não bộ và hệ thần kinh, tăng cường hiệu quả học tập và ghi nhớ, điều chỉnh cảm xúc, kiểm soát sự thèm ăn hay sự ham muốn tình dục quá mức. Có một giấc ngủ ngon giúp đảm bảo các cơ quan hoạt động nhịp nhàng, năng suất, nâng cao sức khỏe và sự tập trung. Khi tuổi tác tăng lên, tính sinh lý của giấc ngủ ngày càng giảm, dẫn đến mất ngủ nhưng vì nhiều nguyên do khác nhau, độ tuổi mất ngủ đang có xu hướng trẻ hóa. Trong bài viết này, hãy cùng Pharma Plus tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán, điều trị căn bệnh này.

1.Mất ngủ là gì?

   Mất ngủ là một rối loạn giấc ngủ phổ biến có thể bao gồm ngủ không sâu giấc, khó đi vào giấc ngủ, thức dậy quá sớm và không thể quay lại giấc ngủ và vẫn có thể cảm thấy mệt mỏi khi thức dậy. Mất ngủ có thể gây tình trạng mệt mỏi khó chịu ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu suất làm việc và chất lượng cuộc sống.Trung bình một người bình thường ngủ từ 7- 8 tiếng/ngày trong đó giấc ngủ phải đảm bảo đủ về thời gian, đủ sâu và cảm thấy thỏa mái khỏe khoắn sau khi thức dậy.

   Mất ngủ bao gồm: Mất ngủ cấp tính và mất ngủ mãn tính. Mất ngủ mãn tính là tình trạng mất ngủ kéo dài trong vòng ít nhất là 1 tháng. Mất ngủ cấp tính là mất ngủ kéo dài dưới 1 tháng.

Mất ngủ là tình trạng phổ biến hiện nay

   Bị mất ngủ là tình trạng phổ biến hiện nay không chỉ ảnh hưởng đến người già và còn gặp ở những người trẻ tuổi do nhiều nguyên nhân khác nhau. Những thay đổi về thói quen ngày hàng ngày có thể giúp cải thiện giấc ngủ trên một số đối tượng.

2.Nguyên nhân gây mất ngủ

Nguyên nhân mất ngủ phổ biến bao gồm:

• Áp lực về công việc, trường học, sức khỏe, tài chính hoặc gia đình có thể khiến tâm trí hoạt động nhiều vào ban đêm, khiến bạn khó ngủ. Các sự kiện căng thẳng trong cuộc sống hoặc chấn thương - chẳng hạn như cái chết hoặc bệnh tật của người thân, ly dị hoặc mất việc - cũng có thể dẫn đến chứng mất ngủ.
• Thói quen ngủ kém. Thói quen ngủ kém bao gồm lịch đi ngủ không đều, ngủ trưa, kích thích các hoạt động trước khi đi ngủ, môi trường ngủ không thoải mái và sử dụng giường của bạn để làm việc, ăn hoặc xem TV. Máy tính, TV, trò chơi video, điện thoại thông minh hoặc màn hình khác ngay trước khi đi ngủ có thể cản trở chu kỳ giấc ngủ của bạn.

• Ăn quá nhiều vào buổi tối. Có một bữa ăn nhẹ trước khi đi ngủ là được, nhưng ăn quá nhiều có thể gây chướng bụng, khó chịu khi nằm. 
• Lịch trình du lịch hoặc làm việc. Nhịp sinh học của bạn hoạt động là một chiếc đồng hồ sinh lý của cơ thể,điều khiển thời gian biểu của các hoạt động như: giấc ngủ, tỉnh giấc, trao đổi chất. Làm gián đoạn nhịp sinh học của cơ thể bạn có thể dẫn đến mất ngủ. Nguyên nhân bao gồm sự lệch múi giờ, làm việc muộn hoặc sớm hoặc thay đổi thường xuyên trong lịch sinh hoạt.
• Rối loạn sức khỏe tâm thần. Rối loạn lo âu, chẳng hạn như rối loạn căng thẳng sau chấn thương, có thể làm gián đoạn giấc ngủ của bạn. Thức dậy quá sớm có thể là dấu hiệu của trầm cảm. Mất ngủ thường xảy ra với các rối loạn sức khỏe tâm thần khác là tốt.
• Thuốc: nhiều loại thuốc có ảnh hưởng đến giấc ngủ, chẳng hạn như thuốc chống trầm cảm và thuốc điều trị hen suyễn hoặc huyết áp; một số loại thuốc giảm đau, dị ứng và thuốc cảm lạnh, và các sản phẩm giảm cân - có chứa caffeine và các chất kích thích khác có thể làm gián đoạn giấc ngủ.
• Một số bệnh lý: đau mãn tính, ung thư, tiểu đường, bệnh tim, hen suyễn, bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD), tuyến giáp hoạt động quá mức, bệnh Parkinson và bệnh Alzheimer; ngưng thở khi ngủ khiến bạn ngừng thở định kỳ suốt đêm, làm gián đoạn giấc ngủ của bạn. Hội chứng chân bồn chồn gây ra cảm giác khó chịu ở chân và mong muốn di chuyển chúng gần như không thể cưỡng lại, điều này có thể khiến bạn không ngủ được.
• Một số chất có tác dụng kích thích thần kinh như: Caffeine, nicotine và rượu. Cà phê, trà, cola và đồ uống chứa caffein khác là chất kích thích. Uống chúng vào buổi chiều muộn hoặc buổi tối có thể khiến bạn không ngủ được vào ban đêm. Nicotine trong các sản phẩm thuốc lá là một chất kích thích khác có thể cản trở giấc ngủ. Rượu có thể giúp bạn chìm vào giấc ngủ, nhưng nó ngăn chặn các giai đoạn sâu hơn của giấc ngủ và thường gây ra sự thức giấc vào giữa đêm.
• Tuổi tác: Giấc ngủ thường không đủ sâu và/hoặc ngắn hơn khi già đi, vì vậy tiếng ồn hoặc ánh sáng có thể dễ dàng đánh thức bạn. Người già thường ngủ sớm hơn vào buổi tối và dậy sớm hơn vào buổi sáng hôm sau. 
• Ít hoạt động thể chất hoặc xã hội.

3. Triệu chứng của bệnh mất ngủ

Các triệu chứng mất ngủ có thể bao gồm:

• Khó ngủ vào ban đêm
• Thức dậy vào ban đêm
• Thức dậy quá sớm
• Không cảm thấy thư giãn sau một đêm ngủ
• Mệt mỏi ban ngày hoặc buồn ngủ
• Khó chịu, trầm cảm hoặc lo lắng
• Khó chú ý, tập trung vào các nhiệm vụ hoặc ghi nhớ
• Tăng lỗi hoặc tai nạn
• Những lo lắng liên tục về giấc ngủ

4. Các biến chứng của mất ngủ có thể gặp là:

• Làm việc, học tập kém hiệu quả
• Thời gian phản ứng chậm khi lái xe và nguy cơ tai nạn cao hơn
• Rối loạn sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như trầm cảm, rối loạn lo âu hoặc lạm dụng chất
• Tăng nguy cơ và mức độ nghiêm trọng của các bệnh hoặc tình trạng lâu dài, chẳng hạn như huyết áp cao và bệnh tim

5. Khi nào bạn cần đi khám bác sĩ?

      Nếu chứng mất ngủ khiến bạn khó hoạt động vào ban ngày, hãy đến gặp bác sĩ để xác định nguyên nhân gây ra vấn đề về giấc ngủ và cách điều trị. Nếu bác sĩ của bạn nghĩ rằng bạn có thể bị rối loạn giấc ngủ, bạn có thể được chuyển đến một trung tâm ngủ để xét nghiệm đặc biệt.

6. Phòng ngừa mất ngủ:

Thói quen ngủ tốt có thể giúp ngăn ngừa chứng mất ngủ và thúc đẩy giấc ngủ ngon:

• Giữ thời gian đi ngủ và thời gian thức nhất quán từ ngày này sang ngày khác, kể cả cuối tuần.
• Duy trì hoạt động - hoạt động thường xuyên giúp thúc đẩy giấc ngủ ngon.
• Kiểm tra thuốc bạn đang dùng để xem xét, chọn lựa nếu chúng có thể góp phần gây ra chứng mất ngủ.
• Nghỉ ngơi vào buổi trưa, nhưng không nên ngủ quá lâu
• Tránh hoặc hạn chế cafein và rượu, và không sử dụng nicotine.
• Tránh ăn quá nhiều trước khi đi ngủ.
• Tạo những thói quen mang tính thư giãn trước khi đi ngủ, chẳng hạn như tắm nước ấm, đọc sách hoặc nghe nhạc nhẹ.

Phòng ngừa và điều trị bệnh mất ngủ

7.Các biện pháp điều trị bệnh mất ngủ

Thay đổi thói quen ngủ của bạn và giải quyết bất kỳ vấn đề nào có thể liên quan đến chứng mất ngủ, chẳng hạn như căng thẳng, bệnh lý hoặc thuốc.Một số thói quen tốt như: vào giờ đi ngủ:

• Làm cho phòng ngủ của bạn thoải mái cho giấc ngủ. Giữ nó tối và yên tĩnh, ở nhiệt độ thoải mái. 
• Tìm cách thư giãn. Cố gắng đặt những lo lắng của bạn và lên kế hoạch sang một bên khi bạn đi ngủ. Tắm nước ấm hoặc mát-xa trước khi đi ngủ có thể giúp bạn chuẩn bị cho giấc ngủ. Tạo một nghi thức thư giãn trước khi đi ngủ, chẳng hạn như tắm nước nóng, đọc sách, âm nhạc nhẹ nhàng, tập thở, yoga hoặc cầu nguyện.
• Tránh cố gắng quá nhiều để ngủ. Bạn càng cố gắng, bạn sẽ càng tỉnh táo hơn. Đừng đi ngủ quá sớm, trước khi bạn buồn ngủ.
• Ra khỏi giường khi bạn không ngủ. Ngủ nhiều như bạn cần để cảm thấy thoải mái và sau đó ra khỏi giường. Đừng ở trên giường nếu bạn không ngủ.

     Nếu các biện pháp này không hiệu quả, bác sĩ có thể khuyên bạn nên trị liệu hành vi nhận thức, thuốc hoặc cả hai, để giúp cải thiện thư giãn và giấc ngủ.

     Liệu pháp hành vi nhận thức cho chứng mất ngủ( CBT-I) giúp tạo ra những thói quen tốt và loại bỏ những hành vi xấu khiến bạn không ngủ được hoặc ngủ không ngon, ví dụ

• Kiểm soát kích thích. Phương pháp này giúp loại bỏ các điều kiện tâm lý chống lại giấc ngủ. Ví dụ, bạn có thể được hướng dẫn để thiết lập thời gian ngủ và thức dậy phù hợp và tránh ngủ trưa, chỉ sử dụng giường để ngủ và quan hệ tình dục, và rời khỏi phòng ngủ nếu bạn không thể đi ngủ trong vòng 20 phút, chỉ trở về khi bạn ngái ngủ.
• Tập luyện thư giãn: ngồi thiền, giãn cơ và các bài tập thở là những cách để giảm lo lắng khi đi ngủ. Thực hành các kỹ thuật này có thể giúp bạn kiểm soát nhịp thở, nhịp tim, căng cơ và tâm trạng để bạn có thể thư giãn.
• Hạn chế giấc ngủ. Nằm trên giường khi bạn đang tỉnh táo có thể trở thành một thói quen dẫn đến giấc ngủ kém. Điều trị này làm giảm thời gian bạn dành cho việc ngủ, gây mất ngủ một phần, mà làm cho bạn mệt mỏi hơn các đêm tiếp theo. Một khi giấc ngủ của bạn đã được cải thiện, thời gian của bạn trên giường đang dần tăng lên
• Vệ sinh giấc ngủ: Thay đổi lối sống, thói quen cơ bản ảnh hưởng đến giấc ngủ, chẳng hạn như hút thuốc hay uống quá nhiều caffeine vào cuối ngày, uống quá nhiều rượu, hoặc không tập thể dục thường xuyên. Nó cũng bao gồm các mẹo giúp bạn ngủ tốt hơn, chẳng hạn như cách để thư giãn một hoặc hai giờ trước khi đi ng
• Cải thiện môi trường ngủ: Giúp tạo ra một môi trường ngủ thoải mái, chẳng hạn như giữ phòng ngủ yên tĩnh, tối và mát mẻ, không có TV trong phòng ngủ

     Nếu các liệu pháp trên không đem lại hiệu quả có thể cân nhắc sử dụng thuốc theo đơn của bác sĩ. Thông thường không nên dùng thuốc ngủ quá 2 tuần, tuy nhiên nếu tình trạng mất ngủ của bạn quá nghiệm trọng, thời gian điều trị bằng thuốc có thể kéo dài hơn. Một số tác dụng phụ đặc trưng của thuốc ngủ có thể kể đến như: mệt mỏi, uể oải vào ban ngày, kém tập trung và có thể gây nguy hiểm khi tham gia giao thông.

Kết luận: Giấc ngủ đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với cơ thể. Mất ngủ sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Hãy xây dựng một lối sống lành mạnh và thói quen ngủ khoa học để có giấc ngủ ngon và sâu, phòng ngừa và hạn chế chứng mất ngủ ngay hôm nay

Tham khảo: vinmec.com