Đau nửa đầu - nguyên nhân, triệu chứng, phòng và điều trị

Đau đầu Migraine hay còn được gọi là đau nửa đầu là vấn đề sức khỏe phổ biến, tỷ lệ xuất hiện ở nữ giới cao gấp 9 lần so với nam giới, có ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Hãy cùng Pharma Plus tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị, phòng ngừa căn bệnh này.

Đau đầu Migraine vẫn thường được gọi là đau nửa đầu, là tình trạng đau đầu với các mức độ từ nhẹ đến nặng một bên, đi kèm với các triệu chứng như buồn nôn, nôn mửa, nhạy cảm với ánh sáng và tiếng ồn. Đau nửa đầu bên trái và đau nửa đầu bên phải thường gặp với tần suất như nhau. Cơn đau đầu thường kéo dài từ khoảng vài giờ, một số trường hợp có thể kéo dài tới vài ngày  và cản trở cuộc sống hằng ngày của bạn.

Đau nửa đầu là bệnh lý phổ biến, thường gặp ở nữ giới

Đây là một bệnh lý thần kinh lành tính phổ biến, hay gặp ở nữ giới trong độ tuổi từ 10 đến 45 tuổi, ảnh hưởng nhiều đến công việc và sinh hoạt thường ngày của người bệnh. Hiện nay, nguyên nhân của bệnh vẫn chưa được giải thích rõ ràng nên việc điều trị còn nhiều hạn chế, chủ yếu chỉ điều trị giảm nhẹ và hạn chế việc tái phát triệu chứng đau.

Nguyên nhân gây đau nửa đầu đến nay vẫn chưa được hiểu rõ. Người ta nhận thấy có trên 60%  trường hợp bệnh nhân đau nửa đầu có bố mẹ cũng mắc phải chứng đau nửa đầu. Có nhiều giả thuyết được đưa ra để giải thích cơ chế gây bệnh. Giả thuyết được công nhận nhiều nhất là đau nửa đầu có liên quan tới hoạt động của dây thần kinh sinh ba. Ngoài ra, sự rối loạn của các chất trung gian, đặc biệt là serotonin cũng có thể là một trong những nguyên nhân gây nên đau đầu.

Một số yếu tố nguy cơ kích thích cơn đau nửa đầu như:

• Thay đổi nội tiết tố ở phụ nữ. Nồng độ estrogen bị biến động trước hoặc trong kỳ kinh nguyệt, mang thai hay mãn kinh có thể gây ra đau đầu ở nhiều người.
• Sử dụng thuốc có chứa nội tiết tố, chẳng hạn như thuốc tránh thai hay liệu pháp thay thế hormone, cũng có thể khiến cơn đau nửa đầu trầm trọng hơn. Tuy nhiên, một vài phụ nữ cho biết cơn đau ít xảy ra khi họ dùng các thuốc này.
•  Một số đồ uống như rượu (nhất là rượu vang), bia và uống quá nhiều caffeine (cà phê).
• Căng thẳng (stress) trong công việc, cuộc sống cũng có thể kích thích cơn đau nửa đầu xuất hiện.
• Các yếu tố kích thích giác quan như ánh sáng rực rỡ, chói lóa, âm thanh lớn hay các mùi nồng, mạnh (như nước hoa, mùi sơn, khói thuốc lá…) có khả năng gây đau đầu ở một số người.
• Thay đổi giấc ngủ, bao gồm mất ngủ, ngủ quá nhiều hay tình trạng Jetlag (khi mọi người di chuyển nhanh qua các múi giờ hoặc khi giấc ngủ của họ bị gián đoạn)
• Các yếu tố thể chất như hoạt động thể chất mạnh, kể cả quan hệ tình dục cũng có khi gây ra đau nửa đầu (migraine).
• Thời tiết thay đổi hay áp suất thay đổi cũng có khi góp phần kích thích cơn đau nửa đầu xuất hiện.
•  Một vài thực phẩm như thực phẩm ướp mặn hay chế biến sẵn hay các chất phụ gia như bột ngọt, chất bảo quản cũng có khả năng gây đau nửa đầu. 

3. Triệu chứng của bệnh đau nửa đầu:

Cơn đau nửa đầu chi thành 4 giai đoạn: giai đoạn tiền triệu, giai đoạn có dấu báo thoáng qua, giai đoạn đau nửa đầu, giai đoạn sau. Người bệnh có thể trải qua đầy đủ 4 giai đoạn hoặc không

3.1 Giai đoạn tiền triệu

Một hoặc hai ngày trước khi cơn đau nửa đầu diễn ra, bạn có thể nhận thấy những dấu hiệu cảnh báo về cơn đau sắp tới, bao gồm:

• Táo bón
• Thay đổi tâm trạng, từ buồn rầu sang hưng phấn
• Thèm ăn
• Cứng cổ
• Tăng cảm giác khát nước và đi tiểu nhiều hơn
• Ngáp thường xuyên

Tiền triệu là đặc điểm giúp phân biệt đau nửa đầu và các cơn đau đầu thông thường.

3.2 Giai đoạn có dấu báo thoáng qua (aura)

Một số người có thể gặp những dấu báo thoáng qua trước khi xuất hiện các cơn đau nửa đầu. Giai đoạn này có những triệu chứng có thể phục hồi lại liên quan đến hệ thống thần kinh. Mỗi triệu chứng bắt đầu từ từ, rõ ràng hơn trong vài phútvà kéo dài trong khoảng 20–60 phút.

Bạn có thể trải qua các hiện tượng sau trong giai đoạn này:

• Rối loạn thị giác, chẳng hạn như nhìn thấy nhiều điểm sáng, tia sáng lóe lên hay nhiều hình dạng khác nhau

•  Mất thị lực tạm thời
• Cảm giác châm chích ở một bên cánh tay hay chân
•  Tê, yếu ở một bên mặt hay một bên cơ thể
• Gặp khó khăn khi nói chuyện
• Nghe thấy các tiếng ồn hay nhạc bên tai
•  Không thể kiểm soát chuyển động cơ thể

3.3 Giai đoạn đau nửa đầu cùng các triệu chứng khác

Cơn đau nửa đầu thường kéo dài từ 4 – 72 tiếng nếu không được can thiệp điều trị. Trong lúc này, bạn có thể bị:

• Đau ở một nửa đầu bên trái hoặc bên phải
• Cơn đau nhói lên hoặc đau như bị đập vào đầu
• Nhạy cảm với ánh sáng, âm thanh, đôi khi nhạy cảm với mùi hoặc chạm vào một số đồ vật
• Buồn nôn và nôn mửa

Tổng hợp một số triệu chứng của bệnh đau nửa đầu

3.4 Giai đoạn sau cơn đau nửa đầu

Sau khi trải qua cơn đau nửa đầu, đa số người bệnh cảm thấy kiệt sức, mệt mỏi, không còn tỉnh táo và cần nghỉ ngơi cả ngày. Thế nhưng, một số người lại cho biết họ cảm thấy phấn chấn hơn. Lưu ý, vận động đầu đột ngột sau khi có cơn đau có thể khiến cơn đau đầu quay trở lại lần nữa. 

Tần suất bị đau nửa đầu cũng khác nhau, tùy từng người bệnh: có thể vài lần/tuần hoặc thỉnh thoảng mới có cơn đau. Thời gian giữa những lần xuất hiện triệu chứng đau có thể lên đến nhiều năm

Vị trí cơn đau cũng có thể khác nhau ở từng người. Có người chỉ bị đau nửa đầu bên trái, có người chỉ đau nửa đầu bên phải, một số khác lại có sự thay đổi bên đầu mỗi lần đau.

Mặc dù đây là bệnh lành tính nhưng nếu nó xuất hiện kèm với các dấu hiệu sau thì nên cảnh giác:

• Nếu bạn có tiền sử đau đầu, khi thấy diễn biến cơn đau thay đổi hoặc cảm giác đau khác biệt so với những lần khác, hãy đến gặp bác sĩ để kiểm tra lại.
• Khi có bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng nào dưới đây, bạn nên đến ngay cơ sở y tế gần nhất vì chúng có thể cho thấy bạn đang gặp phải một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng:
• Cơn đau đầu xuất hiện đột ngột, dữ dội, đau nhói như búa bổ
• Đau đầu đi kèm với sốt, cứng cổ, rối loạn tâm thần, co giật, nhìn đôi (song thị), tê yếu hoặc khó nói, nôn mửa nghiêm trọng
• Đau đầu sau khi có chấn thương ở đầu, nhất là khi cơn đau ngày càng tệ hơn
• Đau đầu mạn tính, đau hơn khi ho, hít thở gắng sức, căng thẳng hoặc cử động đột ngột
• Một cơn đau đầu mới xuất hiện sau 50 tuổi
• Tần suất gặp cơn đau thường xuyên hơn
• Loại thuốc thường sử dụng nay không có hiệu quả.

4. Phòng ngừa bệnh đau nửa đầu:

Không có biện pháp nào được đảm bảo chắc chắn để phòng ngừa bệnh đau nửa đầu. Tuy nhiên, một số thói quen sinh hoạt dưới đây được cho rằng sẽ giúp hạn chế mức độ trầm trọng của bệnh:

Phòng ngừa cơn đau nửa đầu

• Đặt miếng vải lạnh hoặc túi đá lên đầu hay lên mặt khi cơn đau đầu xảy ra.
• Nằm trong phòng tối, yên tĩnh, nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc
• Giảm thiểu tiếng ồn, ánh sáng và các mùi hương như khói thuốc lá
• Tránh các yếu tố khởi phát cơn đau nửa đầu như sử dụng các thực phẩm có chất kích thích, các thức uống có cồn.
• Tập thể dục thường xuyên.

5. Chẩn đoán bệnh đau nửa đầu:

Đau nửa đầu được chẩn đoán dựa trên tiền sử cá nhân và gia đình người bệnh và các triệu chứng lâm sàng.

    Một số xét nghiệm khác thường được chỉ định để loại trừ các nguyên nhân nguy hiểm gây đau đầu khác, đặc biệt trong các trường hợp mà triệu chứng trở nên bất thường và nặng nề hơn.

• Công thức máu: tìm kiếm gợi ý về sự viêm nhiễm tủy sống hay não bộ, hoặc cơ thể bị nhiễm độc.
• Cộng hưởng từ và CT scan sọ não: phát hiện các bất thường liên quan đến não bộ và mạch máu. Cộng hưởng từ sọ não có thể giúp chẩn đoán các bệnh lý như u não, tai biến mạch máu não, xuất huyết não, viêm não màng não và các bất thường khác của hệ thần kinh trung ương.
• Cấy dịch não tủy: nếu có nghi ngờ một tình trạng nhiễm trùng hay chảy máu trong hệ thần kinh, bác sĩ sẽ chỉ định chọc dò dịch não tủy để làm xét nghiệm và cấy dịch não tủy.

6. Các biện pháp điều trị bệnh đau nửa đầu:

    Hiện nay vì chưa hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh nên việc điều trị tối ưu nhất của bệnh đau đầu Migraine bao gồm điều trị giảm nhẹ triệu chứng đau và giảm tái phát. Chiến lược điều trị cụ thể thay đổi tùy thuộc vào tần suất và cường độ của các cơn đau đầu mà bệnh nhân gặp phải.

• Nhóm thuốc giảm đau: sử dụng các thuốc giảm đau ngay khi cơn đau đầu Migraine xảy ra để có kết quả tốt nhất.
• Nhóm thuốc ngăn ngừa diễn tiến bệnh thường được dùng hằng ngày, kéo dài trong nhiều tuần mới có thể thấy được hiệu quả trong việc giảm tần suất và độ nặng của triệu chứng đau đầu.

   Tuy nhiên một vài thuốc có các tác dụng phụ nhất đinh, nên chỉ những bệnh nhân có các đặc điểm sau mới có chỉ định dùng liệu pháp ngăn ngừa này:

• Đối mặt với nhiều hơn 4 đợt đau đầu trong vòng 1 tháng.
• Một đợt đau đầu kéo dài hơn 12 giờ.
• Các thuốc thuộc nhóm giảm đau không có hiệu quả
• Triệu chứng đau nửa đầu kéo dài hơn hoặc kèm them tê và yếu liệt.

    Các thuốc ức chế beta, thuốc ức chế canxi, thuốc chống trầm cảm và thuốc chống động kinh là các thuốc thường dùng để ngăn ngừa diễn tiến bệnh đau nửa đầu.

Kết luận:  Đau nửa đầu là bệnh lý phổ biến mặc dù lành tính nhưng cũng có những ảnh hưởng nhất định đến sức khỏe và cuộc sống. Vì vậy chúng ta không nên chủ quan và cần lưu tâm phòng ngừa và điều trị vấn đề sức khỏe này.